اهداف نشست بغداد و پیام‌های دعوت از بشار اسد

بعد از سپری شدن چند سال اوضاع بحرانی و ناآرامی در منطقه غرب آسیا، در عرصه تحولات جدید، تلاش‌های قابل توجهی در مسیر بازسازی نظم منطقه‌ای از سوی بازیگران مختلف در حال صورت گرفتن است. در همین راستا، در یکی از مهم‌ترین کنش‌ها، کشور عراق که خود یکی از کانون‌های اصلی بحران و حتی محل رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای طی سال‌های اخیر بوده است، به نظر می رسد در وضعیت جدید به کانونی برای بازسازی ثبات و میانجیگری میان قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شده است.

بنا بر اعلام مقامات عراقی در اواخر ماه آگوست جاری، نشست بغداد با حضور بازیگران مختلف منطقه‌ای از جمله ایران، عربستان، ترکیه، امارات متحده عربی، سوریه و ... برگزار خواهد شد. هرچند تاکنون اهداف مشخصی برای برگزاری این نشست اعلام نشده اما شواهد و قرائن نشان گر آن هستند که موضوعاتی همانند تروریسم، همکاری‌های امنیتی و اقتصادی، محیط زیست، منابع انرژی و ... محورهای اصلی نشست بغداد خواهند بود. در بعد سیاسی نیز نشست بغداد بر موضوع خاصی تمرکز ندارد، بلکه به دنبال جمع کردن کشورهای همسایه عراق خواهد بود. با نظر به این مقدمات، اکنون این پرسش قابل طرح است که دولت الکاظمی از برگزاری نشست بغداد چه اهدافی داشته و دعوت برخی بازیگران همانند سوریه به این نشست، چه پیام‌های سیاسی را بازنمایی می‌کند؟

اهداف دولت الکاظمی از برگزار نشست بغداد

در ارتباط با مهم‌ترین اهداف دولت عراق از برگزاری نشست بغداد می توان به چهار محور اساسی اشاره کرد که عبارتند از:

تبدیل شدن عراق به محور میانجی‌گری و تنش‌زدایی میان همسایگان: در سطح ابتدایی مصطفی الکاظمی و دیگر مقامات سیاسی عراقی در دروان پساداعش، یعنی در عصر بعد از رهایی این کشور از اهریمن خلافت خودخوانده ابوبکر بغدادی، سیاست تنش‌زدایی و میانجی‌گری میان کشورهای همسایه را همچون اصلی مهم در راس سیاست خارجی خود قرار داده اند. در همین راستا شاهد هستیم که بغداد تاکنون میزبان چند مرحله رایزنی و گفتگو میان هیات سیاسی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، به عنوان دو قدرت منطقه‌ای بزرگ و تاثیرگذار بوده است. در وضعیت کنونی نیز با دقت نظر و تامل در بازیگران دعوت شده به نشست بغداد می‌توان به این مسئله پی برد که عراق همچنان میانجی‌گری و تنش‌زدایی منطقه‌ای با محوریت ایران و عربستان را مدنظر قرار داده است. اینکه نشست بغداد قدرت‌های منطقه‌ای در کنار یکدیگر حضور داشته باشند، اساساً گامی مثبت در مسیر حل اختلافات منطقه‌ای خواهد بود.

احیای وجه و پرستیژ سیاسی عراق در منطقه: کشور عراق دهه‌های متمادی یکی از مهم‌ترین بازیگران جهان عرب و حتی غرب آسیا به شمار می‌رفت. این کشور در دوران حکومت رژیم بعث به عنوان یکی از قطب‌های اصلی قدرت در منطقه غرب آسیا شناخته می‌شد و در اتحادیه عرب نیز همچون یک قدرت نظامی و سیاسی بزرگ ایفای نقش می‌کرد اما بعد از اشغال این کشور در سال ۲۰۰۳ توسط آمریکا و متحدانش، این کشور نه تنها جایگاه خود را در سطح منطقه‌ای از دست داد، بلکه به عنوان یک دولت شکست خورده و فرو پاشیده به کانونی برای دخالت بازیگران خارجی نیز تبدیل شد. با این اوصاف، در وضعیت جدید به نظر می‌رسد مقامات سیاسی این کشور در تلاش هستند جایگاه و پرستیژ سنتی این کشور را از طریق برگزاری نشست‌های همانند نشست بغداد احیا کنند.

بازسازی امنیت عراق از طریق ثبات سیاسی در منطقه: کشور عراق طی سال‌های بعد از ۲۰۰۳ و علی الخصوص بعد از ظهور داعش در این کشور به یکی از کانون‌های اصلی بحران و ناامنی در منطقه غرب آسیا تبدیل شده است. در این میان، اغلب بازیگران منطقه‌ای نه تنها در همیاری و بازگشت ثبات به کشور عراق در عرصه مبارزه با داعش نقش مثبتی نداشتند، بلکه خود یکی از طرف‌های اصلی بحران در این کشور بوده اند یا حتی به عبارت دقیق‌تر حضور بازیگران خارجی در عراق و رقابت منطقه‌ای آنها با یکدیگر، موجب شده بود که این کشور به میدانی برای رقابت منطقه‌ای بازیگران مختلف تبدیل شود. برآیند این امر بدون تردید، ناامنی و افزایش بی‌ثباتی در کشور عراق بود؛ لذا اکنون می‌توان تلاش دولت مصطفی الکاظمی برای برگزاری نشست بغداد را در قالب بازسازی امنیت این کشور از طریق برقراری ثبات در سطح منطقه‌ای مورد ارزیابی قرار داد. بدین معنی که هر اندازه میان بازیگران مختلف در منطقه تنش های کمتری وجود داشته باشد، کشور عراق نیز از نظر امنیت وضعیت بهتری خواهد داشت.

دورنمای الکاظمی برای تداوم حضور در قدرت: در سطح چهارم مصطفی الکاظمی نیز از برگزاری نشست بغداد دورنمای تداوم دوران حضور خود در قدرت پس از انتخابات 10 اکتبر 2021 (18 مهر 1400) را دنبال می کند. در واقع، او تلاش دارد با برگزاری چنین نشست‌هایی هم در سطح داخلی و هم در سطح خارجی برای خود رسید و جایگاهی ویژه دست و پا کرده و از این طریق جناح‌های سیاسی عراقی را نسبت به موافقت با تداوم دوران ریاست خود بر کابینه راضی کند. حقیقت امر این است که الکاظمی نسبت به این امر آگاهی دارد که سمت نخست‌وزیری در عراق تنها منوط به حمایت‌های داخلی نبوده و رضایت بازیگران منطقه‌ای نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

دعوت دمشق به نشست بغداد؛ پیروزی‌ای میدانی برای مقاومت و بشار اسد

بدون تردید در میان دعوت شدگان به نشست بغداد، مهم‌ترین و شاید قابل توجه‌ترین بازیگر دعوت شده را می‌توان کشور سوریه مورد ارزیابی قرار داد. اهمیت دعوت از بشار اسد از آن رو است که دیگر بازیگران حاضر در این نشست کشورهایی همانند ترکیه، امارات متحده عربی و عربستان سعودی هستند؛ یعنی کشورهایی که طی ۱۰ سال گذشته از هر تلاش برای برانداختن و ساقط کردن دولت بشار اسد فروگذاری نکرده بودند.

اکنون حضور نماینده دولت دمشق در نشست بغداد می‌تواند دو معنای ضمنی به همراه داشته باشد. در سطح ابتدایی حضور نماینده دولت قانونی سوریه در کنار بازیگران معارض خود طی یک دهه بحران در این کشور، نشان‌گر پیروزی و غلبه دولت دمشق بر تمامی توطئه‌های خارجی و داخلی است. به طور حتم، حضور سوریه در نشست بغداد، به معنای گذار دمشق از بحران سیاسی ابتدایی و تثبیت قدرت دولت بشار اسد خواهد بود. در سطح دوم نیز حضور دولت سوریه در نشستی که قدرت‌های مختلف منطقه‌ای در آن حضور دارند، به معنای بازگشت و احیای جایگاه سیاسی دولت بشار اسد در منطقه است.